Onbewust onbekwaam of bewust de onbekwaamheid negeren

In de binnenvaart speelt bekwaamheid van de schipper een belangrijke rol, zeker tijdens uitdagende omstandigheden zoals slecht zicht. In de praktijk blijkt dat certificering niet altijd voldoende zegt over daadwerkelijke vakbekwaamheid.

Om als verantwoordelijk schipper te mogen varen tijdens slecht zicht is onder andere een radardiploma vereist, dat behaald kan worden na enkele dagen cursus en een examen volgens de richtlijnen. Het huidige en toenemende tekort aan bemanning leidt er echter toe dat rederijen en binnenvaartondernemers soms genoodzaakt zijn schippers aan te stellen waarvan de bekwaamheid onvoldoende bekend of aantoonbaar is.

Een assessment voorafgaand aan promotie tot schipper zou daarom standaard onderdeel moeten zijn van het promotieproces. Brancheorganisaties, opleiders en ondernemers denken inmiddels na over de opleidingsvereisten en hoe deze kunnen bijdragen aan het terugdringen van het tekort én het waarborgen van competenties.

De binnenvaart is van groot belang voor de goederenstroom, waaronder gevaarlijke stoffen. Schepen voldoen aan hoge veiligheidsstandaarden en zijn uitgerust met moderne apparatuur om ook bij slecht zicht, zoals mist, veilig te varen. Cruciaal daarbij zijn veilige vaarsnelheden, kennis van wetgeving en vooral het praktisch toepassen ervan. Een goede beslissing kan zelfs betekenen dat een schip stilgelegd wordt, bijvoorbeeld bij vermoeidheid. Tijdsdruk blijft een groot risico in alle sectoren, ook in de binnenvaart.

Ter vergelijking: in de luchtvaart is uitgebreide reisvoorbereiding standaard. Piloten worden jarenlang getraind, regelmatig bijgeschoold en bereiden elke vlucht minutieus voor. In de binnenvaart groeit reisvoorbereiding gelukkig ook steeds meer uit tot een standaard, met oog voor vaartraject, obstakels en risico’s.

Daarnaast is het belangrijk dat niet één persoon alle verantwoordelijkheid draagt. De competenties van alle bemanningsleden moeten worden bekeken en ingezet, zodat beslissingen gezamenlijk genomen worden. Dit verhoogt het veiligheidsbewustzijn en verkleint de kans op incidenten. Administratie alleen is hierbij niet voldoende: wat op papier klopt, moet ook in de praktijk veilig zijn.

Competentiemanagement
De huidige generatie schepen voldoet aan hoge technische standaarden, maar menselijke factoren vragen meer aandacht. Meer focus op training en opleiding van de volledige bemanning is noodzakelijk. Menselijke fouten kunnen niet volledig worden voorkomen door papierwerk of technische aanpassingen, maar wél door gedegen competentiemanagement. Opleidingen moeten aansluiten bij de behoeften van rederijen en ondernemers. Het is tijd om onbekwaamheid niet langer te negeren, maar structureel aan te pakken.

Een bekwame schipper – in goed of slecht zicht – brengt zijn schip altijd veilig naar de eindbestemming.